Terapia schematu/ schematów jest stosunkowo nową formą terapii poznawczo-behawioralnej, która koncentruje się na leżących u podstaw emocjonalnych i poznawczych wzorcach, które przyczyniają się do problematycznych zachowań. Została opracowana przez Jeffreya Younga oraz jego współpracowników. To nowe, integracyjne podejście do psychoterapii. Terapia schematów wyrasta na pniu terapii poznawczo-behawioralnej, jednak czerpie też z wielu innych nurtów – koncepcji skoncentrowanej na osobie, terapii Gestalt, teorii przywiązania Bowlby’ego, teorii relacji z obiektem czy analizy transakcyjnej Berne’a. Inaczej też niż w terapii poznawczo-behawioralnej, terapia schematów nacisk kładzie przede wszystkim na technikach skoncentrowanych na emocjach oraz na dużo większą rolę relacji terapeutycznej.

Terapia schematów kładzie nacisk na emocje i rozwiązywanie oraz opracowywanie problematycznych kwestii w tym zakresie. chematy to swego rodzaju utrwalone wzorce postępowania i reagowania. Składają się na nie różne wspomnienia, emocje zapisane w ciele, a także pewne sposoby myślenia – zarówno o sobie samym, jak i o innych. Większość schematów, którymi kierujemy się w dorosłym życiu, kształtuje się we wczesnym dzieciństwie oraz w wieku nastoletnim. Powstają najczęściej w oparciu o nasze doświadczenia w relacjach z innymi ludźmi: przede wszystkim z rodzicami (lub opiekunami), ale także z rodzeństwem, innymi członkami rodziny oraz rówieśnikami, którzy odegrali w naszym życiu ważną rolę. Najprościej rzecz ujmując – jeśli nasze potrzeby emocjonalnie w dzieciństwie były prawidłowo zaspokajane, istnieje duża szansa, że ukształtowane wówczas schematy będą nam służyć również w dorosłości.

W terapii schematów ogromne znaczenie odgrywa pojęcie tzw. trybów. Tryby to inaczej doświadczane przez nas stany emocjonalne i sposoby reagowania, które zaczynają działać w momencie, gdy uruchomiony zostanie któryś z „uśpionych” dezadaptacyjnych schematów. Można powiedzieć, że na co dzień „przełączamy się” pomiędzy różnymi trybami, które mogą być aktywowane przez rozmaite czynniki – na przykład określone wydarzenie, przypominające nam sytuację z przeszłości.

Sesje terapii schematów odbywają się minimum raz w tygodniu.