PSYCHOTERAPIA POZNAWCZO-BEHAWIORALNA
(Cognitive Behavioral Therapy- CBT)
PODEJŚCIE KRÓTKOTERMINOWE
Psychoterapia jest specjalistyczną metodą leczenia i wspomagania rozwoju polegającą na intencjonalnym oddziaływaniu na psychikę człowieka za pomocą technik i narzędzi psychologicznych. Oparta jest przede wszystkim na specyficznym kontakcie klienta z terapeutą. Kontakt ten przebiega w określonych przez praktykowaną metodę terapeutyczną. Oznacza to, że rozmowa z terapeutą nie jest zwyczajną przyjacielską pogawędką, a ma charakter profesjonalny. Terapeuta w kontakcie z klientem używa swoich umiejętności i zdobytej wiedzy, by wspomagać zmianę psychiczną, której potrzebuje klient. Osiągana zmiana psychiczna może być leczeniem konkretnych, zdiagnozowanych zaburzeń, jak również szeroko pojętym rozwojem osobistym, poznaniem siebie i zwiększaniem kompetencji emocjonalnych.
Psychoterapia nie jest jednorodna jako zjawisko. Istnieje wiele szkół i metod jej uprawiania. Każda metoda charakteryzuje się odmiennym podejściem teoretycznym, za pomocą którego opisuje i wyjaśnia funkcjonowanie człowieka, a także narzędziami i technikami, których
używa w trakcie leczenia.
Empiryzm oparty na współpracy:
zasada zakładająca, że terapeuta nie kwestionuje myśli wypowiadanych przez pacjenta, tylko pomaga mu w ocenie ich znaczenia, wiarygodności i przydatności oraz formułowaniu bardziej przystosowawczych przekonań i zachowań.
Psychoterapia behawioralno-poznawcza to grupa wielu technik terapeutycznych. Wszystkie one odwołują się do wspólnych założeń teoretycznych, wypracowanych na gruncie behawioryzmu oraz psychologii poznawczej. W terapii poznawczo-behawioralnej zakłada się, że procesy uczenia się wpływają na to, jak człowiek się zachowuje, co myśli i czuje.
Terapia poznawcza została skutecznie zastosowana przez Aarona T. Becka, amerykańskiego psychiatrę i profesora Uniwersytetu w Pensylwanii, któryw latach 60. XX wieku opracował poznawczą terapię depresji. Stała się ona inspiracją w badaniach i w tworzeniu modeli poznawczych wielu innych zaburzeń psychicznych. W praktyce modele i metody behawioralne oraz poznawcze przenikają się i są stosowane równolegle w leczeniu poszczególnych zaburzeń.
Aktualnie CBT jest najlepiej udokumentowaną formą leczenia metodami psychologicznymi, dlatego też w państwach, takich jak Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania, zajmuje ważne miejsce w praktyce postępowania terapeutycznego w leczeniu zaburzeń lękowych, afektywnych, zaburzeń odżywiania, osobowości i wielu innych. W Polsce, ze względów historycznych, wzrost zainteresowania terapią poznawczo – behawioralną miał miejsce dopiero na przełomie XX i XXI wieku, wtedy też powołano do istnienia Polskie Towarzystwo Terapii Poznawczej i Behawioralnej. Obecnie CBT jest coraz bardziej cenionym i poszukiwanym podejściem terapeutycznym również w naszym kraju.
źródło: terapeuticon.pl
-
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest jedną z form psychoterapii, stosowaną i cieszącą się rosnącą popularnością na całym świecie.
-
Stosowana jest przez psychologów, terapeutów oraz lekarzy.
-
Terapia obejmuje na ogół 12-24 sesje.
-
Jest najszerzej przebadanym nurtem, potwierdzonym licznymi badaniami klinicznymi nad skutecznością.
-
CBT zakłada, że problemy emocjonalne i psychiczne są podtrzymywane przez czynniki poznawcze i behawioralne (myśli i zachowania).
-
Polega na zmianie sposobu myślenia oraz strategii zachowania Klienta.
-
Dążenie do tych zmian ma sens terapeutyczny, ponieważ terapia zakłada istnienie sprzężeń zwrotnych pomiędzy myśleniem, odczuwaniem i zachowaniem.
-
Zmiana na którymkolwiek z tych poziomów wpływa na pozostałe, tworząc bardziej korzystny i przystosowawczy styl myślenia, zachowania.
-
Klient otrzymuje zadania domowe do samodzielnej realizacji pomiędzy sesjami. Prace to wzmacniają zaangażowanie Klienta oraz jego samodzielność w dokonywaniu zmian.
-
Przy terapii zorientowanej na problemy osobowościowe stosuje się podejście długoterminowe.
-
Psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym jest dla wszystkich tych, którzy pragną rzeczywistej zmiany i są gotowi nad nią pracować.
-
Sesje wymagają intelektualnego i emocjonalnego wysiłku,
a prace domowe (praca własna) sporego zaangażowania Klienta.
SŁOWNICZEK POJĘĆ:
-
Dialog sokratejski – jedna z podstawowych metod stosowanych w terapii poznawczo-behawioralnej, nawiązuje do rozmów Sokratesa ze swoimi uczniami. Polega na zadawaniu przez terapeutę pytań naprowadzających pacjenta na znalezienie przez niego alternatywnych rozwiązań problemów. Ważne jest, aby pacjent samodzielnie dochodził do pewnych wniosków, bez wyraźnej sugestii ze strony terapeuty.
-
Eksperyment behawioralny – jeden z rodzajów technik behawioralnych, jego forma zależy od poznawczego rozumienia problemów pacjenta. To działania, szczegółowo omówione przez pacjenta i terapeutę podczas sesji terapeutycznych, a przeprowadzane przez pacjenta pomiędzy kolejnymi spotkaniami. Służą one m.in. sprawdzaniu prawdziwości przekonań pacjenta oraz tworzeniu i testowaniu nowych, bardziej przystosowawczych przekonań i zachowań.
-
Konceptualizacja – zawiera założenia na temat problemów pacjenta, ich źródeł, mechanizmów, czynników wywołujących i podtrzymujących oraz pozwala na opracowanie planu terapii.
-
Myśli automatyczne – występują na najbardziej dostępnym poziomie poznawczym, mają formę zdań, obrazów lub wspomnień. Ze względu na ich powierzchowność, nauka ich obserwacji i dyskusji z nimi rozpoczyna się już na samym początku terapii. Umiejętność ich rozpoznawania jest pierwszym krokiem w identyfikacji przekonań pośredniczących i kluczowych.
-
Przekonania kluczowe – nazywane także schematami poznawczymi, stanowią najgłębszy poziom przekonań, na podstawie których dochodzi do przetwarzania informacji oraz rozumienia doświadczenia życiowego. Zazwyczaj są bardzo trudne do zidentyfikowania, globalne oraz charakteryzują się sztywnością i stabilnością, a ich zmiana jest możliwa dopiero w zaawansowanej fazie terapii.
-
Przekonania pośredniczące – nazywane także przekonaniami instrumentalnymi, wynikają ze schematów poznawczych. Przekonania te dotyczą siebie i świata oraz stanowią zasady kierujące życiem osoby.
-
Psychoedukacja – jedna z technik poznawczych, polegająca na zapoznawaniu pacjenta przez terapeutę z informacjami na temat m.in. terapii poznawczo-behawioralnej, natury problemów pacjenta, czy jego roli w procesie terapeutycznym. Wiedza przekazywana przez terapeutę często uzupełniania jest materiałami do czytania przez pacjenta w domu – biblioterapia.
-
Specyfika poznawcza – założenie, zgodnie z którym dla każdego zaburzenia psychicznego można stworzyć specyficzny model poznawczy opisujący charakterystyczne dla tego zaburzenia treści i procesy poznawcze, na podstawie którego opracowuje się typowy dla danego problemu protokół terapeutyczny.
-
Zniekształcenia poznawcze – błędy w myśleniu. Zazwyczaj są one niezauważane i powszechne, jednak u osób dotkniętych zaburzeniami są one bardziej utrwalone i nasilone. Do najczęstszych zniekształceń zalicza się m.in. myślenie czarno-białe (patrzenie na sytuację w kategoriach wszystko albo nic), katastrofizację (przewidywanie negatywnej przyszłości), nadmierne uogólnianie (wyciąganie negatywnych wniosków, wykraczających poza ramy bieżącej sytuacji) oraz personifikację („branie do siebie” wypowiedzi i zachowań innych osób bez uwzględniania bardziej prawdopodobnych motywów ich czynów).
-
Beck, J. S. (2005). Terapia poznawcza. Podstawy i zagadnienia szczegółowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
-
Popiel, A. i Pragłowska, E. (2008). Psychoterapia poznawczo – behawioralna. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Paradygmat.
-
Popiel, A. i Pragłowska, E. (2009). Psychoterapia poznawczo – behawioralna – praktyka oparta na badaniach empirycznych. Psychiatria w Praktyce Klinicznej, 2, 146 – 155.